01-04-2023 BALK – Verduurzaming van de landbouw wordt zowel afgedwongen als belemmerd door het Europees recht. In het kader van de Green Deal verruimt de Europese Unie de mogelijkheden om duurzaamheid beter te belonen en te vergoeden wel. Daarvoor zijn de mededingingsregels, het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en de staatssteunregels aangepast. Dat schrijven onderzoekers in het rapport ‘Duurzaamheidsafspraken in de landbouw’.
Het onderzoek geeft aanleiding tot de volgende aanbevelingen:
- Erken en bevorder als overheid de bestaande inspanningen van supermarkten en industriële verwerkers om de landbouw te helpen verduurzamen door middel van langjarige contracten met Nederlandse landbouwers en vergoeding van hun meerkosten voor duurzame productie. Dit als deel van een bredere mix van instrumenten voor verduurzaming, waaronder normering en beprijzing van milieu-emissies en steun van de overheid voor landbouwers op het gebied van communicatie, bewustwording en omschakeling.
- Zet in op landelijke uitrol van de Europese verordening om de meerkosten van bovenwettelijke duurzame productie te kunnen vergoeden door middel van een prijsopslag. Respecteer daarbij dat de duurzaamheidsafspraken moeten worden gemaakt door boeren en tuinders in overleg met voor hen relevante ketenpartijen, maar niet mogen uitgaan van de retail, foodservice of verwerkende industrie zonder deelname van de landbouwers.
- Faciliteer als overheid de duurzaamheidsafspraken, met name door de bestaande vergoedingensystematiek die de overheid voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid onderhoudt beschikbaar te stellen voor duurzaamheidsafspraken en daartoe te verbreden met dierenwelzijn, diergezondheid, reductie van pesticiden- en antibioticumgebruik. Ga uit van bedragen waarbij de marginale Nederlandse aanbieder uit de kosten komt en dus niet van gemiddelden waar een deel van de landbouwers tekort aan zal hebben.
- Benut de ruimte in de Europese regels om de meerkosten van wettelijk vereiste duurzame productie te vergoeden door middel van een prijsopslag. Benut daarbij ook dat zulke afspraken niet onontbeerlijk hoeven te zijn en relatief makkelijk te onderbouwen. Consumenten zouden in reactie op prijsstijgingen van hun voedsel kunnen kiezen voor aanpassing van hun dieet. Sommige consumenten zullen een voorkeur hebben voor minder duurzame maar goedkopere producten, andere consumenten zullen hun consumptie van dierlijke producten terugbrengen.
- Stimuleer boeren en tuinders om zich te verenigen in al dan niet erkende producentenorganisaties en coöperaties voor duurzaamheid. Dit versterkt hun onderhandelingspositie en maakt het hen mogelijk om de derogaties in de Europese verordening op het kartelverbod te benutten. Breng met behulp van minimumeisen aan keurmerken en benchmarking orde aan in het woud van duurzaamheidskeurmerken, maar respecteer dat diversiteit nodig is, zowel uit oogpunt van mededinging als uit oogpunt van keuzevrijheid voor de consument.