26-0-2023 BALK – Gedwongen uitkoop betekent feitelijk dat de activiteit van de ondernemer via verplichtende instrumenten wordt beëindigd en dat daarvoor een vergoeding wordt betaald. Daarvoor bestaan verschillende mogelijkheden. Eén mogelijkheid is het tegen vergoeding intrekken van een natuurvergunning. Een andere mogelijkheid is onteigening. Dat schrijft minister Adema van LNV aan de Tweede Kamer.
Na invoering van de Omgevingswet, waarin de Wet natuurbescherming opgaat, wordt de mogelijkheid tot het intrekken van een natuurvergunning mogelijk. Bij intrekking van deze vergunning moet een vergoeding worden verleend voor het nadeel dat de betrokken ondernemer lijdt door het feit dat deze de eerder vergunde activiteit niet langer meer volledig is uit te oefenen. Het gaat dan alleen om nadeel voor zover dat onevenredig is in vergelijking met de lasten die andere ondernemers lijden als gevolg van de integrale aanpak van de stikstofproblematiek.
Onteigening is een instrument waarbij het eigendom van onroerende zaken wordt verkregen, tegen volledige schadeloosstelling. Onteigening kan alleen worden gedaan in het algemeen belang en tegen vooraf verzekerde schadeloosstelling. De bevoegdheid tot onteigening is nu geregeld in de Onteigeningswet. Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet gaan de regels rond onteigening grotendeels over naar die wet. Daarin is ook vastgelegd dat er noodzaak en urgentie moet zijn om te onteigenen.
Een overheid moet voorafgaand aan een procedure van onteigening blijven proberen de onroerende zaken op een minnelijke manier te verwerven van de eigenaar. Als een eigenaar stelt bereid en in staat te zijn het plan dat de overheid voor ogen staat zelf te realiseren, dan wordt dit in eerste instantie getoetst door de Kroon. Slaagt de eigenaar met dit verweer dan ontbreekt in beginsel de noodzaak tot onteigening en realiseert de eigenaar de nieuwe functie zelf.