02-03-2023 BALK – Het aantal gemeten overschrijdingen van de waterkwaliteitsnormen voor residuen van gewasbeschermingsmiddelen is tussen 2013 en 2021 afgenomen, maar het tempo van de daling vlakt af. Om het einddoel van de nota Gezonde Groei, Duurzame Oogst te halen, is een aanzienlijke inspanning noodzakelijk, stelt het Compendium voor de Leefomgeving
Om ecosystemen te beschermen tegen nadelige effecten van gewasbeschermingsmiddelen moet in de Nederlandse wateren worden voldaan aan de normen van de Europese Kaderrichtlijn Water. De Kaderrichtlijn Water kent twee normen. Er is een norm voor chronische blootstelling van waterorganismen waarbij wordt getoetst aan de jaargemiddelde concentratie van een gewasbeschermingsmiddel in het oppervlaktewater en een tweede norm voor acute blootstelling waarbij wordt getoetst aan de maximum gemeten concentratie in een jaar. Aan beide normen moet worden voldaan.
De doelstellingen voor de ecologische waterkwaliteit zijn verder uitgewerkt in de nota Gezonde Groei, Duurzame Oogst. Het doel is om het aantal gemeten overschrijdingen van de waterkwaliteitsnormen in de periode 2021-2023 met 90% te verminderen ten opzichte van de referentieperiode 2011-2013. Voor de periode na 2023 zijn doelstellingen vastgelegd in het uitvoeringsprogramma bij de Toekomstvisie gewasbescherming 2030. In 2027 moeten de doelen van de Kaderrichtlijn Water zijn gehaald. Daarnaast mogen er in 2030 nagenoeg geen emissies van gewasbeschermingsmiddelen meer plaatsvinden.
Voor de evaluatie van het gewasbeschermingsbeleid is een specifiek meetnet ingericht. Dat meetnet bevat 96 vaste punten, die zodanig gekozen zijn dat ze met grote waarschijnlijkheid worden beïnvloed door één specifieke teeltgroep. Omdat het aantal overschrijdingen van jaar tot jaar door invloed van het weer sterk kan variëren is afgesproken om de trend te bepalen op basis van een driejaarlijks voortschrijdend gemiddelde van het percentage overschrijdingen van de normen.
Het aantal overschrijdingen van de norm voor chronische blootstelling is sinds de referentieperiode 2011-2013 met ruim 50% afgenomen, het aantal metingen waarbij de norm voor acute blootstelling wordt overschreden nam met circa 65% af. Het aantal overschrijdingen lag in de periode 2019-2021 nog ruim boven het einddoel van de nota Gezonde Groei, Duurzame Oogst.
Omdat de afname van het aantal normoverschrijdingen sinds 2018 afvlakt, is een aanzienlijke beleidsinspanning nodig om het einddoel van de nota te halen. Het aandeel locaties waar de norm voor een of meerdere stoffen wordt overschreden is tussen 2013 en 2021 amper afgenomen. Dat komt doordat een locatie al normoverschrijdend is als er één stof boven de norm wordt aangetroffen
De bestrijdingsmiddelenatlas bevat ook andere metingen waardoor het mogelijk om naast de trend ook inzicht te krijgen in het ruimtelijk patroon. Op meetlocaties bij boomkwekerijen, bloembollen, fruitteelt en glastuinbouw worden de meeste normoverschrijdingen aangetroffen. Op de meeste meetlocaties wordt de norm voor minder dan 10% van het totale aantal stoffen overschreden. Verbetering van de waterkwaliteit is daarom mogelijk door vooral de meest vervuilende stoffen aan te pakken.
Een belangrijke oorzaak van de gemeten normoverschrijdingen is dat het toelatingscriterium voor gewasbeschermingsmiddelen in het algemeen soepeler is dan de waterkwaliteitsnormen volgens de Kaderrichtlijn Water. Soms worden echter ook de toelatingscriteria veelvuldig overschreden. Dit kan erop duiden dat stoffen niet altijd volgens het voorschrift worden gebruikt. Maar mogelijk zijn er ook tekortkomingen in de nationale toelatingsprocedure omdat niet met alle mogelijke emissieroutes rekening wordt gehouden.