08-05-2024 LEMMER – De provincies hebben alle instrumenten al in handen voor de verwerving en verdeling van landbouwgrond. Als ze die niet niet benutten dan loopt de verduurzaming van de landbouw nodeloos vertraging op.
Het Planbureau voor de Leefomgeving becijferde vorig jaar dat er 165.000 hectare grond nodig is om de gebiedsopgaven in Nederland te realiseren. Het betekent dat de provincies veel actiever moeten worden op de grondmarkt, stellen de wetenschappers. Provincies beschikken nu al over vijf instrumenten om de juridische functie van de grond aan te passen.
De meest vergaande maatregel is onteigening. Dat kan alleen als er een duidelijke grondslag en noodzaak is vanuit een omgevingsplan of projectbesluit. Ook herverkaveling heeft een gedwongen karakter, waarbij de provincie een inrichtingsprogramma en een ruilplan moet opstellen, waartegen de eigenaren in beroep kunnen. Dat maakt dat ook deze procedures jaren kunnen duren.
Daarnaast kunnen de provincies kiezen voor vrijwillige kavelruil, waarbij eigenaren een overeenkomst sluiten om hun onroerende zaken onderling opnieuw te verdelen. Provincies kunnen het kavelruilproces faciliteren door de kosten geheel of gedeeltelijk voor hun rekening te nemen. Dat maakt het een snel en laagdrempelig instrument om, op basis van vrijwilligheid, de gewenste inrichting van het buitengebied te realiseren.
Ook kunnen provincies een voorkeursrecht vestigen op grond en gebouwen, zodat de eigenaren de onroerende zaak bij verkoop als eerste moeten aanbieden aan de provincie. Dat voorkeursrecht kan worden gevestigd op basis van een omgevingsvisie. Verder kunnen de provincies er voor kiezen om grond te verwerven op de vrije markt.
De overheid heeft tevens de mogelijkheid om het pachtbeleid in te zetten, stellen de vier wetenschappers. Zij zien allerlei nieuwe pachtvormen ontstaan die kunnen bijdragen aan de transitie naar een duurzame landbouw en vitaal platteland. Dat zou kunnen via pachtconstructies waarin het gewenste beheer wordt gekoppeld aan een overeenkomst voor een lange termijn en een lagere pachtprijs.